BCSC Logo InvestRight
humburger icon
close icon

Panimula sa Pamumuhunan sa British Columbia

Ang pamumuhunan ay isang paraan na sinusubukan ng mga taong kumita ng higit sa interes na ibinibigay ng isang account ng pag-iimpok sa pamamagitan ng pagbili ng mga pamumuhunan.

Mayroong mas higit na peligrong kasangkot, ngunit ipinapakita sa kasaysayan na ang isang disiplinado, pangmatagalang diskarte sa pamumuhunan ay maaaring magpalago sa pag-iimpok ng isang tao, na nagdaragdag ng kanilang kayamanan sa paglipas ng panahon.

Ang pamumuhunan para sa iyong hinaharap ay mahalaga. Ang impormasyon sa pahinang ito ay sinadya upang maging isang panimulang punto para sa mga bagong namumuhunan, pati na rin yung mga bago sa British Columbia. Nais naming matiyak na mayroon kang tamang impormasyon mula sa isang pinagkakatiwalaang mapagkukunan upang mas maprotektahan mo ang iyong pera at makagawa ng mga may kaalamang pagpapasya para sa iyo at sa iyong pamilya.

Ang impormasyon ay magagamit sa pitong mga wika, kabilang ang Ingles. Dadalhin ka ng mga link sa pahinang ito sa mga webpage at mapagkukunan na Ingles sa InvestRight.org o mga panlabas na website na may maraming impormasyon sa paksa.

Tungkol sa BC Securities Commission (BCSC)

Pag-iimpok at Pamumuhunan

Ang pag-iimpok ay nangangahulugan na pagtatabi ng pera nang paunti-unti para sa mga pagbili at emerhensiya. Ang pag-iimpok ng pera sa isang tipikal na bank account ay magpapahintulot sa iyo na kumita ng interes at gumawa ng maliit na mga nadagdag sa iyong deposito sa paglipas ng panahon. Ang paglalagay ng iyong pera sa isang savings account ay nagsasangkot nang kaunti nang walang panganib.

Ang pamumuhunan ay isang paraan na sinusubukan ng mga taong kumita ng higit sa interes na ibinibigay ng isang account sa pag-iimpok sa pamamagitan ng pagbili ng mga pamumuhunan. Mayroong mas higit na peligrong kasangkot, ngunit ipinapakita sa kasaysayan na ang isang disiplinado, pangmatagalang diskarte sa pamumuhunan ay maaaring lumago sa pag-iimpok ng isang tao, na nagdaragdag ng kanilang kayamanan sa paglipas ng panahon.

Maunawaan ang Iyong Mga Pampinansiyal na Layunin

Maging nais mo man na makatipid o mamuhunan, tiyaking nauunawaan mo ang iyong mga layunin sa pananalapi at mga abot-tanaw ng oras. Gusto mong gamitin ang tamang diskarte sa pera upang matulungan kang maabot ang mga layuning iyon.

Kung magpapasya kang tama ang pamumuhunan para sa iyo, magsimula sa pamamagitan ng maingat na pag-iisip sa:
• Iyong kaalaman sa mga pampinansyal na merkado at mga produkto.
• Iyong mga pampinansiyal na ari-arian at ang iyong pagpapahintulot sa peligro.
• Ang halaga ng pera na plano mong ipuhunan.
• Kung ano ang nais mong makamit sa pamamagitan ng pamumuhunan

Maaari kang makipagtulungan sa isang nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan upang matulungan kang makabuo ng isang plano, at bumili ng mga pamumuhunan. Maaari mo rin sariling pamahalaanan ang iyong mga pamumuhunan o gumamit ng mga online na tagapagbigay ng serbisyo sa pamumuhunan, tulad ng mga tagapayo na robo.

Mga uri ng Mga Account sa Pamumuhunan

Ang mga account sa pamumuhunan ay mga sasakyan na humahawak ng cash at mga pamumuhunan. Mayroong dalawang uri ng mga account sa pamumuhunan:

  • Nakarehistro
  • Hindi nakarehistro

Tungkol sa Rehistradong Mga Account

Ang mga nakarehistrong account ay mga account na nakarehistro sa Canada Revenue Agency (CRA). Kasama sa mga nakarehistrong account ang Mga Rehistradong Plano ng Pag-impok ng Pagreretiro (RRSPs), Mga Account ng Pag-iimpok na Libre sa Buwis (TFSAs), Mga Account ng Pag-iimpok Unang Bahay (FHSAs) at Mga Rehistradong Plano ng Pag-impok para sa Edukasyon (RESPs).

Sa ibaba ay nagbigay kami ng isang mataas na antas ng pagtingin sa mga nakarehistrong account. Para sa mas detalyadong impormasyon sa mga account na ito, bisitahin ang website ng CRA.

Tungkol sa mga TFSA

Ang TFSA ay isang account na nakarehistro sa CRA na nagbibigay-daan sa iyo upang magbigay ng ilang mga halaga ng libre-sa-buwis na pera sa bawat taon sa buong buhay mo. Ang halagang nai-ambag pati na rin ang kita na nakuha mula sa mga pamumuhunan sa account ay walang buwis, kahit na sa pagkuha.

Pagbubukas ng isang TFSA

Dapat ay maging 18+ ka upang magbukas ng isang TFSA, at hindi mo kailangang magkaroon ng isang kita upang makapag-ambag sa isang account.

Kung nais mong gumamit ng isang TFSA upang humawak ng mga produkto ng pamumuhunan, makakatulong sa iyo ang isang nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan na i-set up ang iyong account.

Pag-aambag sa isang TFSA

Ang mga pag-ambag sa account at mga bayarin sa pamamahala na nauugnay sa TFSA ay hindi maibabawas para sa mga dahilan ng buwis sa kita.

Ang iba’t ibang mga uri ng pamumuhunan ay kwalipikado para sa isang TFSA account, na nagbibigay sa iyo ng kakayahang makatipid nang mas agresibo kung pipiliin mo. Mayroong ilang mga ipinagbabawal na pamumuhunan at mga limitasyon sa pag-aambag. Para sa pinakabagong impormasyon, bisitahin ang website ng CRA.

Pagbabawi ng mga Pondo

Maaari mong kunin ang pera sa anumang oras mula sa iyong TFSA nang hindi nagbabayad ng buwis o iulat ito sa iyong mga tax return. Pagkatapos ng isang pagkuha, maaari mo lamang palitan ang mga pondo kung mayroon kang magagamit na silid ng pag-ambag. Ang pagkuha ng pera ay hindi binabawasan ang kabuuang halaga ng mga kontribusyon na iyong nagawa sa isang taon ng kalendaryo.

Pagsasara ng isang TFSA

Maaari mong isara ang isang TFSA nang hindi naaapektuhan ang iyong pangkalahatang silid ng pag-aambag sa loob ng isang taon; gayunpaman, maaaring may mga kahihinatnan sa buwis kapag hindi mo sinunod ang tamang proseso para sa pagsasara o paglilipat ng mga pondo.

Tungkol sa mga FHSA

Ang FHSA ay isang account na nakarehistro sa CRA na nagpapahintulot sa iyo, bilang isang inaasahang unang beses na bibili ng bahay, na magtabi ng isang tiyak na halaga ng walang buwis na pera bawat taon para sa pagbili ng iyong unang bahay sa Canada.

Pagbubukas ng isang FHSA

Ikaw ay dapat na hindi bababa sa 19 taong gulang upang magbukas ng isang FHSA. Ikaw (at ang iyong asawa kung ikaw ay kasal) ay dapat ding isang karapat-dapat na unang beses na bibili ng bahay na hindi nagmamay-ari ng isang bahay sa nakalipas na apat na kalendaryong taon. Kung nais mong gumamit ng isang FHSA upang humawak ng mga produkto ng pamumuhunan, makakatulong sa iyo ang isang nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan na simulan ang iyong account.

Pag-aambag sa isang FHSA

Maaari kang mag-ambag ng hanggang $8,000 bawat kalendaryong taon, na may panghabangbuhay na limitasyong kontribusyon na $40,000. Sa sandaling mayroon kang isang account, pinahihintulutan ka rin ng mga patakaran na ipagpatuloy ang mga hindi nagamit na kontribusyon na hanggang $8,000 sa kabuuan. Ang mga kontribusyon sa isang FHSA ay mababawas sa buwis.

Pag-withdraw ng mga Pondo

Maaari kang mag-withdraw ng pera mula sa iyong FHSA nang hindi kinakailangang magbayad ng buwis kung ikaw ay bibili ng isang kwalipikadong bahay. Bisitahin ang website ng CRA para sa buong paliwanag kung paano gumagana ang mga withdrawal at paglilipat.

Pagsasara ng isang FHSA

Dapat mong gamitin ang iyong FHSA sa loob ng 15 taon ng pagbubukas ng iyong account o sa pagtatapos ng kalendaryong taon na 71 taong gulang ka, alinman ang mas maaga. Pagkatapos ng panahong iyon, maaari mong ayusin para sa iyong dealer o tagapayo na ilipat ang iyong mga pondo nang direkta sa isang RRSP o RRIF (Registered Retirement Income Fund) na walang buwis. Gayunpaman, kung pipiliin mong i-withdraw ng mga pondo mula sa iyong FHSA kapag isinara mo ang iyong account, ito ay mabubuwisan na kita.

Tungkol sa mga RRSP

Ang isang RRSP ay isang account, na nakarehistro sa CRA, na nagbibigay-daan sa iyo upang mapangalagaan ang iyong mga kita sa pamumuhunan at ipagpaliban ang mga buwis hanggang sa magsimula kang gumawa ng mga pag-bawi, karaniwang sa iyong mga taon ng pagreretiro.

Pagbubukas ng isang RRSP

Mayroong dalawang magkakaibang uri ng mga RRSP account na maaari mong buksan na mag-isa: indibidwal at mag-asawa (spousal). Mayroon ding mga Group RRSP na ibinibigay ng ilang mga tagapag-empleyo bilang isang benepisyo. Kausapin ang iyong tagapag-empleyo kung nais mong malaman ang tungkol sa plano ng iyong kumpanya.

Pag-aambag sa isang RRSP

Mayroong taunang huling araw para sa mga pag-aambag sa isang RRSP account. Ang huling araw ng pag-aambag para sa RRSPs ay 60 araw pagkatapos ng pagtatapos ng taon ng kalendaryo – karaniwang Marso 1 o Pebrero 29 sa isang leap year.

Mayroong mga limitasyon sa kung ano ang maaari mong ilagay sa iyong RRSP bawat taon. Kung ikaw ay kasapi ng isang plano sa pensiyon, kakailanganin mong isaalang-alang ang pagsasaayos ng iyong pensiyon. Nagtatakda din ang CRA ng taunang limitasyon sa RRSP.

Maaari ka ring maglagay ng kontribusyon sa isang spousal RRSP; gayunpaman, ang halagang ibinibigay mo ay magpapababa sa iyong limitasyon sa pagbabawas sa RRSP.

Pagbabawi ng mga Pondo

Mayroong mga kahihinatnan sa buwis para sa pagkuha ng pera mula sa iyong RRSP bago ka magretiro, at mawawala sa iyo ang silid ng kontribusyon na ginamit mo noong inilagay mo ang pera sa account.

Kapag humiram ka mula sa iyong RRSP upang pumasok sa paaralan o bumili ng bahay, maaari mong maiwasan ang mga kahihinatnan sa buwis kung babayaran mo ang pera sa loob ng isang tinukoy na laki ng oras.

Pagsasara ng isang RRSP

Dapat mong isara ang isang RRSP account sa pagtatapos ng taon ng kalendaryo kung saan ikaw ay naging 71 taong gulang. Mayroon kang hanggang sa katapusan ng taon upang kunin ang iyong na-impok sa pera o palitan ito sa isang daloy ng kita, tulad ng isang Rehistradong Pondo ng Kita sa Pagreretiro.

Kung pipiliin mong gawing pera ang iyong RRSP kapag ikaw ay 71 na, magbabayad ka ng buwis dito.

Tungkol sa mga RESP

Ang RESP ay isang account na nakarehistro sa CRA na maaari mong i-set up upang makatulong na magbayad ng mga gastos ng post-sekundaryong edukasyon ng isang benepisyaryo (anak na lalaki, anak na babae, pamangkin, apo, atbp.).

Ang mga RESP ay maaaring maging kwalipikado para sa iba’t ibang mga insentibo ng pamahalaan na makakatulong sa mga magulang na makatipid para sa post-sekondarayang edukasyon ng isang bata, kasama na ang Canada Education Savings Grant.

Pagbubukas ng isang RESP

Mayroong tatlong mga uri ng mga plano ng RESP: tinukoy, pamilya, at pangkat. Ang isang tinukoy na plano ay may isang solong benepisyaryo; samantalang ang isang planong pampamilya ay maaaring magkaroon ng higit sa isang benepisyaryo. Maaari ka ring bumili ng isang pampangkat, o pang-iskolar, na plano.

Pag-aambag sa isang RESP

Ang isang RESP ay katulad ng isang RRSP sa paraan na ito ay isang account na maaaring humawak ng mga pamumuhunan at pera. Ang naambag na pera ay lumalaki nang walang buwis hanggang sa alisin ito ng benepisyaryo. Hindi tulad ng RRSP, ang mga kontribusyon ng isang suskritor ay hindi maibabawas sa buwis. Mayroong isang panghabang-buhay na limitasyon sa kontribusyon bawat benepisyaryo. Ang B.C. at mga pamahalaang pederal ay nag-aalok din ng mga gawad sa pagtitipid sa edukasyon para sa mga RESP.

Pagbabawi ng mga Pondo

Kapag ang benepisyaryo ay nagpatala sa pang-sekondaryang edukasyon, maaari silang magsimulang kumuha ng mga pagbabayad mula sa kanilang RESP. Ang benepisyaryo ay nagbabayad ng buwis (karaniwang napakakaunti dahil sa kanilang limitadong kita) sa mga pagbabayad na ito.

Kung ang benepisyaryo ay hindi nagpunta sa pang-sekondaryong edukasyon, may iba pang mga pagpipilian na magagamit mo. Maaari mong:

  • Panatilihing bukas ang pondo.
  • Ilipat ang pondo sa ibang benepisyaryo.
  • Ilipat ang mga pondo sa isang RRSP.
  • Isara ang plano.

Kung may hawak kang isang plano ng iskolarsip, ang mga patakaran para sa pagkuha ng pera mula sa plano ay maaaring magkaiba. Siyasatin sa iyong tagapagbigay kung kailan at paano ka makakakuha ng mga pondo. Tiyakin na magtanong din tungkol sa mga gastos.

Pagsasara ng isang RESP

Ang isang RESP account ay maaaring manatiling bukas ng 36 taon. May mga pangyayari kung kailan ang isang account ay maaaring maging bukas para sa loob ng 40 taon.

Kung isara mo ang isang RESP, kakailanganin mong ibalik ang anumang ibinigay na perang kinita, at magkakaroon ng mga kahihinatnan sa buwis sa mga kita ng pamumuhunan. Kakailanganin mo ring bayaran ang ibinigay na perang kinita kung piliin mong ilipat ang isang plano ng RESP sa isang RRSP.

Tungkol sa Hindi Nakarehistrong Mga Account ng Pamumuhunan

Ang isang hindi nakarehistrong account ng pamumuhunan ay nagtataglay ng salapi at mga pamumuhunan. Hindi mo maaaring ipagpaliban ang mga buwis o nakatagong kita mula sa mga pamumuhunan sa isang hindi nakarehistrong account. Ang interes, pagbabalik ng pamumuhunan, at pagkalugi sa pamumuhunan sa isang hindi nakarehistrong account ay naiulat sa CRA laban sa iyong kita, na isinasaalang-alang ang mga taunang pagbabalik sa iyong buwis.

Pagbubukas ng isang Account ng Pamumuhunan

Upang buksan ang account, kakailanganin mong magbigay ng tumpak na impormasyon tungkol sa iyong mga personal at pampinansiyal na kalagayan sa firm na iyong pinakikitunguhan. Ang isang nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan ay makakatulong sa iyong i-set up ang iyong account ng pamumuhunan.

Pag-aambag sa Isang Account ng Pamumuhunan

Sa pangkalahatan ay walang mga paghihigpit sa paglalagay ng mga pondo sa isang hindi nakarehistrong, account na pera. Kung manghihiram ka upang mamuhunan gamit ang isang margin account, kakailanganin mong matugunan ang mga tuntunin at kundisyon ng kompanya.

Pagbabawi ng mga Pondo

Kapag bumibili ka at nagbebenta ng mga pamumuhunan upang palitan ang mga ito sa pera, maaari kang magbayad ng mga bayarin, tulad ng mga bayarin sa transaksyon. Palaging magtanong tungkol sa mga bayarin at iba pang mga singil bago ka bumili o magbenta.

Dapat mong ideklara ang kita ng pamumuhunan (o mga pagkalugi) at interes sa iyong mga buwis sa mga hindi nakarehistrong account, kahit na hindi mo kukuhanin ang pera. Makipagtulungan sa iyong tagapayo upang matiyak na ang uri ng mga account na mayroon ka at mga pamumuhunan na pagmamay-ari mo ay naaangkop sa iyong sitwasyong pampinansyal at buwis.

Pagsasara ng isang Account ng Pamumuhunan

Bago isara ang iyong account, kakailanganin mong ibenta ang mga pamumuhunan o ilipat ang mga ito sa ibang nakarehistro o hindi nakarehistrong account. Siguraduhing magtanong tungkol sa anumang mga bayarin o iba pang mga singil na maaaring kailangan mong bayaran para sa pagsasara ng account.

Pagbili ng Mga Produkto ng Pamumuhunan

Bago mamuhunan, dapat mong suriin ang iyong sariling karanasan sa pamumuhunan at kaalaman sa produkto. Maging matapat sa iyong sarili at sa iyong nakarehistrong tagapayo ng pamumuhunan. Ang sobrang pagkakalkula sa iyong kaalaman ay magpapahirap para sa iyong tagapayo na tulungan ka.

Iwasang magpasiya sa mga produkto ng pamumuhunan o diskarte na hindi mo lubos na nauunawaan. Palaging tanungin ang iyong tagapayo sa pamumuhunan tungkol sa hindi malinaw o hindi pamilyar na mga rekomendasyon, at tiyaking naiintindihan mo ang sagot bago mamuhunan.

Mahalaga ring maunawaan na lahat ng mga pamumuhunan ay may kasamang panganib. Nangangahulugan ito na may posibilidad na mawala ang ilan o lahat ng perang ipinuhunahan mo. Ang mga antas ng peligro ay magkakaiba para sa bawat pamumuhunan. Tiyaking naiintindihan mo ang peligro na kasama ng mga pamumuhunan na interesado ka bago mo bilhin ang mga ito.

Para sa karagdagang impormasyon tungkol sa panganib, bisitahin ang mga pahina ng Panganib at Pagpapaubaya sa Panganib sa InvestRight.

Types of Investments

Mga Mutual Fund

Ang mutual fund ay isang pool ng mga pamumuhunan na nagbebenta ng mga seguridad nito (tinatawag na mga yunit o mga pamamahagi) sa mga namumuhunan na may isang karaniwang layunin.

Pinamamahalaan ng mga propesyonal na tagapamahala ng portfolio, pinapayagan ka ng mutual fund na pag-iba-ibahin ang iyong portfolio sa pamamagitan ng pamumuhunan sa isang bilang ng iba’t ibang mga pamumuhunan. Ang mga mutual fund ay maaaring mamuhunan sa mga equity, bono, o iba pang mutual fund, at maaaring magpakadalubhasa batay sa industriya, sektor, o bansa.

Ang mga mutual fund sa pangkalahatan ay pumapatak sa tatlong magkakaibang mga kategorya:

  • Ang mga pondo sa merkadong pera (money market funds) ay namumuhunan sa panandalian, nakapirming-petsa na mga bono ng pamahalaan o utang ng korporasyon. Karaniwan ay mababa ang mga ibinabalik. Ang mga pondong ito sa pangkalahatan ay mas mababa sa peligro, at madalas na ginagamit bilang isang bahagi ng pera ng isang portfolio.
  • Ang Bono o mga nakapirming pondong kita ay namumuhunan sa mga bono ng pamahalaan at korporasyon na may layuning makapagbigay ng isang matatag na daloy ng kita para sa mga namumuhunan. Ang mga pondong ito ay maaaring maging pabagu-bago habang ang mga merkado ng bono ay lumilipat sa kabaligtaran ng mga rate ng interes.
  • Ang mga pondo ng equity (equity funds) ay namumuhunan sa mga pagbabahagi ng kumpanya. Ang mga pondong ito ang may pinakahigit na katangiang maging pabagu-bago. Ang mga ibinabalik ay maaaring maging mataas depende sa pondo, ngunit gayon din ang mga pagkalugi.

Kapag bumili ka ng isang mutual fund, ang isang dokumento ng Mga Katotohanan sa Pondo ay ihahatid sa iyo bago tanggapin ng negosyante ang iyong tagubilin na bumili ng mga yunit ng pondo. Kabilang sa dokumentong ito ang isang paglalarawan ng pondo, pati na rin ang impormasyon sa pagganap, mga panganib, at mga gastos sa pagbili at pagmamay-ari ng pondo.

Mga Equity (a.k.a.Stocks o mga Pagbabahagi)

Ang mga stock o karaniwang pagbabahagi ay nagbibigay sa mga namumuhunan ng interes sa pagmamay-ari, o equity, sa isang kumpanya Ang mga namumuhunan ay maaaring bumili ng mga karaniwang pagbabahagi sa mga palitan ng stock.

Bago bumili ng mga pagbabahagi ng kalakal na iyon sa isang palitan ng stock, karaniwang kakailanganin mong magbukas ng isangaccount ng pangangalakal sa isang nakarehistrong kumpanya ng pamumuhunan.

Mga Bono

Ang pagbili ng isang bono ay nangangahulugan na nagpapahiram ka ng pera sa isang kumpanya o isang pamahalaan (ang tagapag-isyu ng bono). Sa loob ng panahon ng bono, ang tagapag-isyu ng bono ay karaniwang magbabayad sa iyo ng interes sa utang Sa pagtatapos ng panahon o petsa ng kapanahunan, maaari mong asahan na matanggap ang orihinal na halaga ng perang hiniram, kasama ang naipon.

Sa pangkalahatan, kapag bumaba ang rate ng interes, tataas ang mga presyo ng bono, at kabaliktaran.

Mga Ipinagpalit-Kalakal na Pondo [Exchange-Traded Funds (ETFs)]

Ang mga ETF ay mga pool ng pamumuhunan na nakikipagkalakal sa isang palitan ng stock. Ang ETF ay maaaring mamuhunan sa mga equity, bono, o iba pang mga kalakal, at maaaring magpakadalubhasa batay sa industriya, sektor, o bansa. Ang bawat ETF ay may magkakaibang antas ng peligro depende sa pinaghalong pamumuhunan at/o diskarte nito.

Naglalaman ang Mga Katotohanan ng ETF ng pangunahing impormasyon na dapat mong malaman tungkol sa isang ETF bago ka magpasyang bumili. Sinasabi sa iyo ng ETF Katotohanan kung ano ang pinuhunan ng ETF, kung gaano ito peligro, nakaraang pagganap, kung magkano ang gastos, at higit pa. Maaari mong tanungin ang iyong nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan para sa mga Katotohanan ng ETF o hanapin ang isang kopya sa sedarplus.ca.

Garantisadong Mga Sertipiko ng Pamumuhunan (GIC)

Ang GIC ay isang sertipiko ng deposito sa isang bangko o iba pang institusyong pampinansyal para sa isang nakapirming panahon, na nag-iiba mula anim na buwan hanggang maraming taon.

Ang mga GIC ay ginagarantiyahan ng institusyong pampinansyal na nag-isyu sa kanila at sineguro ng mga ahensya ng deposito, tulad ng Canada Deposit Insurance Corporation (CDIC) o ang Credit Union Deposit Insurance Corporation (CUDIC)

Mga Pribadong Pamumuhunan

Kapwa ang mga pribado at pampublikng kumpanya ay gumagamit ng mga pribadong pamumuhunan, na kilala rin bilang mga pribadong pagkakalagay, upang makalikom ng pera mula sa mga namumuhunan. Ito ay isang mahalagang mapagkukunan ng pondo para sa mga kumpanya at negosyante ng B.C. Ang merkado na ito ay tinatawag ding “exempt market” sapagkat ang mga gumagamit nito ay ginagawa ito sa ilalim ng mga iksemsyon mula sa inaatas sa ilalim ng batas ng mga seguridad upang mag-file ng isang prospektus kapag nag-iisyu ng mga seguridad.

Ang mga pribadong pamumuhunan na makukuha ng mga namumuhunan sa tingian ay maaaring maging mataas na peligro para sa mga ilang kadahilanan. Ang gawain ay nasa namumuhunan upang mangalap ng impormasyon tungkol sa kumpanya upang makagawa ng isang kaalamang desisyon. Para sa karagdagang impormasyon sa merkadong ito, basahin ang patnubay na The Private Placement Market For Retail Investors.

Mga Pamumuhunan sa Real Estate

Ang mga hindi saklaw na batay sa real estate na pamumuhunan ay mga pamumuhunan na pumapatak sa ilalim ng mga batas ng seguridad na ibinebenta sa pribadong merkado ng pagkakalagay. Ang mga pamumuhunan na ito ay ibinebenta sa mga namumuhunan nang walang prospektus, nang walang pagsusuri o pag-apruba ng BCSC, at karaniwan, nang walang payo ng isang nakarehistrong negosyante. Tulad ng ibang mga pribadong pamumuhunan, maaari silang maging mataas na peligro.

Ang mutual fund ay isang pool ng mga pamumuhunan na nagbebenta ng mga seguridad nito (tinatawag na mga yunit o mga pamamahagi) sa mga namumuhunan na may isang karaniwang layunin.

Pinamamahalaan ng mga propesyonal na tagapamahala ng portfolio, pinapayagan ka ng mutual fund na pag-iba-ibahin ang iyong portfolio sa pamamagitan ng pamumuhunan sa isang bilang ng iba’t ibang mga pamumuhunan. Ang mga mutual fund ay maaaring mamuhunan sa mga equity, bono, o iba pang mutual fund, at maaaring magpakadalubhasa batay sa industriya, sektor, o bansa.

Ang mga mutual fund sa pangkalahatan ay pumapatak sa tatlong magkakaibang mga kategorya:

  • Ang mga pondo sa merkadong pera (money market funds) ay namumuhunan sa panandalian, nakapirming-petsa na mga bono ng pamahalaan o utang ng korporasyon. Karaniwan ay mababa ang mga ibinabalik. Ang mga pondong ito sa pangkalahatan ay mas mababa sa peligro, at madalas na ginagamit bilang isang bahagi ng pera ng isang portfolio.
  • Ang Bono o mga nakapirming pondong kita ay namumuhunan sa mga bono ng pamahalaan at korporasyon na may layuning makapagbigay ng isang matatag na daloy ng kita para sa mga namumuhunan. Ang mga pondong ito ay maaaring maging pabagu-bago habang ang mga merkado ng bono ay lumilipat sa kabaligtaran ng mga rate ng interes.
  • Ang mga pondo ng equity (equity funds) ay namumuhunan sa mga pagbabahagi ng kumpanya. Ang mga pondong ito ang may pinakahigit na katangiang maging pabagu-bago. Ang mga ibinabalik ay maaaring maging mataas depende sa pondo, ngunit gayon din ang mga pagkalugi.

Kapag bumili ka ng isang mutual fund, ang isang dokumento ng Mga Katotohanan sa Pondo ay ihahatid sa iyo bago tanggapin ng negosyante ang iyong tagubilin na bumili ng mga yunit ng pondo. Kabilang sa dokumentong ito ang isang paglalarawan ng pondo, pati na rin ang impormasyon sa pagganap, mga panganib, at mga gastos sa pagbili at pagmamay-ari ng pondo.

Ang mga stock o karaniwang pagbabahagi ay nagbibigay sa mga namumuhunan ng interes sa pagmamay-ari, o equity, sa isang kumpanya Ang mga namumuhunan ay maaaring bumili ng mga karaniwang pagbabahagi sa mga palitan ng stock.

Bago bumili ng mga pagbabahagi ng kalakal na iyon sa isang palitan ng stock, karaniwang kakailanganin mong magbukas ng isangaccount ng pangangalakal sa isang nakarehistrong kumpanya ng pamumuhunan.

Ang pagbili ng isang bono ay nangangahulugan na nagpapahiram ka ng pera sa isang kumpanya o isang pamahalaan (ang tagapag-isyu ng bono). Sa loob ng panahon ng bono, ang tagapag-isyu ng bono ay karaniwang magbabayad sa iyo ng interes sa utang Sa pagtatapos ng panahon o petsa ng kapanahunan, maaari mong asahan na matanggap ang orihinal na halaga ng perang hiniram, kasama ang naipon.

Sa pangkalahatan, kapag bumaba ang rate ng interes, tataas ang mga presyo ng bono, at kabaliktaran.

Ang mga ETF ay mga pool ng pamumuhunan na nakikipagkalakal sa isang palitan ng stock. Ang ETF ay maaaring mamuhunan sa mga equity, bono, o iba pang mga kalakal, at maaaring magpakadalubhasa batay sa industriya, sektor, o bansa. Ang bawat ETF ay may magkakaibang antas ng peligro depende sa pinaghalong pamumuhunan at/o diskarte nito.

Naglalaman ang Mga Katotohanan ng ETF ng pangunahing impormasyon na dapat mong malaman tungkol sa isang ETF bago ka magpasyang bumili. Sinasabi sa iyo ng ETF Katotohanan kung ano ang pinuhunan ng ETF, kung gaano ito peligro, nakaraang pagganap, kung magkano ang gastos, at higit pa. Maaari mong tanungin ang iyong nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan para sa mga Katotohanan ng ETF o hanapin ang isang kopya sa sedarplus.ca.

Ang GIC ay isang sertipiko ng deposito sa isang bangko o iba pang institusyong pampinansyal para sa isang nakapirming panahon, na nag-iiba mula anim na buwan hanggang maraming taon.

Ang mga GIC ay ginagarantiyahan ng institusyong pampinansyal na nag-isyu sa kanila at sineguro ng mga ahensya ng deposito, tulad ng Canada Deposit Insurance Corporation (CDIC) o ang Credit Union Deposit Insurance Corporation (CUDIC)

Kapwa ang mga pribado at pampublikng kumpanya ay gumagamit ng mga pribadong pamumuhunan, na kilala rin bilang mga pribadong pagkakalagay, upang makalikom ng pera mula sa mga namumuhunan. Ito ay isang mahalagang mapagkukunan ng pondo para sa mga kumpanya at negosyante ng B.C. Ang merkado na ito ay tinatawag ding “exempt market” sapagkat ang mga gumagamit nito ay ginagawa ito sa ilalim ng mga iksemsyon mula sa inaatas sa ilalim ng batas ng mga seguridad upang mag-file ng isang prospektus kapag nag-iisyu ng mga seguridad.

Ang mga pribadong pamumuhunan na makukuha ng mga namumuhunan sa tingian ay maaaring maging mataas na peligro para sa mga ilang kadahilanan. Ang gawain ay nasa namumuhunan upang mangalap ng impormasyon tungkol sa kumpanya upang makagawa ng isang kaalamang desisyon. Para sa karagdagang impormasyon sa merkadong ito, basahin ang patnubay na The Private Placement Market For Retail Investors.

Ang mga hindi saklaw na batay sa real estate na pamumuhunan ay mga pamumuhunan na pumapatak sa ilalim ng mga batas ng seguridad na ibinebenta sa pribadong merkado ng pagkakalagay. Ang mga pamumuhunan na ito ay ibinebenta sa mga namumuhunan nang walang prospektus, nang walang pagsusuri o pag-apruba ng BCSC, at karaniwan, nang walang payo ng isang nakarehistrong negosyante. Tulad ng ibang mga pribadong pamumuhunan, maaari silang maging mataas na peligro.

Mga Bayad at Singil sa Pamumuhunan

Ang mga bayarin at singil ay bahagi ng pamumuhunan. Siguraduhing tanungin ang iyong nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan o firm tungkol sa lahat ng mga bayarin at iba pang mga singil na babayaran mo kapag namuhunan ka. Ang ilan ay maaaring makipag-ayos, kaya’t mahalagang basahin ang impormasyong ibinigay sa iyo at magtanong ng mga katanungan kung hindi ka malinaw sa kung ano ang iyong binabayaran para sa mga pamumuhunan at/o mga serbisyo ng pagpapayo.

Narito kung kailan mong malaman ang tungkol sa mga bayarin at mga singil:

  • Kapag nagbukas ka ng isang account sa isang nakarehistrong tagapayo ng pamumuhunan, dapat ka nilang bigyan ng impormasyon tungkol sa:
    • mga bayarin at singil na maaari mong bayaran sa kumpanya ng iyong tagapayo para sa pagpapatakbo ng iyong account at paggawa ng mga transaksyon.
    • ibinayad na kompensasyon sa kumpanya ng ibang mga kumpanya na nauugnay sa isang pamumuhunan na maaari mong bilhin.
  • Bago tanggapin ang isang tagubilin mula sa iyo na bumili o magbenta ng isang produkto ng pamumuhunan, dapat sabihin sa iyo ng iyong tagapayo kung ano ang babayaran mo.
  • Pagkatapos mong bumili o magbenta ng isang pamumuhunan, ang kumpanya ng iyong tagapayo sa pamumuhunan ay dapat magbigay sa iyo ng impormasyon tungkol sa mga bayarin at iba pang mga singil na binayaran mo.

Para sa karagdagang impormasyon tungkol sa mga bayarin at mga singil, bisitahin ang mga Bayarin at mga Singil sa Pamumuhunan, na pahina sa InvestRight.

Pakikipagtrabaho sa isang Rehistradong Tagapayo ng Pamumuhunan o Kumpanya

Ang pakikipagtrabaho sa isang nakarehistrong tagapayo ng pamumuhunan ay isang pamimili at, kung nais mong makipagtrabaho sa isa, mayroong iba’t ibang mga uri ng tagapayo na maaaring magbigay ng isang hanay ng mga serbisyo. Sa pangkalahatan, ang isang tagapayo sa pamumuhunan na nagbebenta ng mga seguridad – stock, bono, mga mutual fund, o mga ETF – ay dapat na nakarehistro sa isang regulator ng security ng probinsiya, tulad ng BCSC, upang magbenta at magpayo ng mga ganitong uri ng mga produkto ng pamumuhunan.

Nakakatulong ang pagpaparehistro na protektahan ang mga namumuhunan dahil ang mga security regulator ay nagrerehistro lamang ng mga indibidwal at kumpanya kung sila ay kwalipikado at nakakatugon sa ilang mga kinakailangan.

Mayroong iba’t ibang mga kategorya ng pagpaparehistro, bawat isa ay pinapayagan ang mga tao at kumpanya na magbenta at magpayo sa iba’t ibang mga produkto ng pamumuhunan. Halimbawa, ang isang tao na nakarehistro lamang bilang isang kinatawan ng isang kapwa pondo na negosyante ay maaari lamang magbenta at magbigay ng payo tungkol sa kapwa pondo. Samantalang ang isang taong nakarehistro sa maraming kategorya ng pagpaparehistro ay maaaring magbenta at magpayo sa isang mas malawak na hanay ng mga produkto ng pamumuhunan.

Maaari mo ring isinasaalang-alang ang paggamit ng isang robong-tagapayo o pamumuhunan nang mag-isa (a.k.a. do-it-yourself o DIY). Tiyakin na ang mga nagbibigay sa iyo ng isang serbisyo sa pamumuhunan (robo-advisor, website, o app) upang pamahalaan ang iyong portfolio ay nakarehistro.

Gumawa ng isang Pagsusuri sa Background

Dapat kang gumawa ng isang pagsisiyasat sa background ng sinumang nag-aangkin na nakarehistro sila upang magbenta ng mga pamumuhunan. Maaari mong makumpleto ang isang pagsisiyasat sa apat na simpleng mga hakbang.

2

3

Maghanap sa internet. Kapag gumagawa ng isang paghahanap, bigyang pansin ang impormasyon tungkol sa maling gawain o mga hindi mabubuting kasanayan na anumang uri sa mga resulta.

Pagsamahin ang impormasyon sa resulta ng paghahanap sa impormasyong ibinalik mula sa iba pang mga mapagkukunan na inilarawan sa mga hakbang na ito.

4

Maaari ka ring makipag-ugnay sa Mga Pagtatanong sa BCSC Contact Centre. Matutulungan ka nila na magsagawa ng iba’t ibang mga paghahanap o ituro ka sa impormasyon sa edukasyon ng namumuhunan sa telepono.

Pandaraya sa Pamumuhunan

Ang pagkawala ng iyong mga naimpok sa pandaraya sa pamumuhunan ay maaaring maging mapanira. Protektahan ang iyong sarili at ang iba pa mula sa pandaraya sa pamumuhunan sa pamamagitan ng pagtingin sa limang mga palatandaan ng babala sa pandaraya sa pamumuhunan.

Mga Palatandaan ng Babala sa Pandaraya

1

Ang Bitag ng Tiwala

Ang Bitag ng Tiwala

Minsan, ang isang taong kilala natin ay nagtataguyod ng isang pandaraya nang hindi man lang namamalayan kung ano ito. May posibilidad tayong magbaba ng ating pagbabantay sa mga taong kilala at pinagkakatiwalaan natin. Gayunpaman matapos na mawala ang kanilang puhunan, maraming mga biktima ng pandaraya ang nag-uulat na nagawa iyon.

2

Mataas na Pagbabalik,
Walang Panganib, Garantisado

Mataas na Pagbabalik, Walang Panganib, Garantisado

Nilalayon ng mga manloloko na mai-hook ka sa mga pangako ng mas mataas kaysa sa normal na pagbabalik ng pamumuhunan. Maaari nilang imungkahi na ang kanilang “walang panganib na” pamumuhunan ay suportado ng ilang uri na “mga pag-aari”, o “held in trust”. Kung ito ay parang napakahusay na maging totoo, ito nga.
3

Takot na Mawalan

Takot na Mawalan

Ang mga manloloko ay may kasanayang magpatunog na parang ang kanilang alok ay nakakapagpayaman sa mga iba habang ikaw ay nakaupo sa mga gilid. Maaari nilang sabihin na ang kanilang oportunidad ay kilala at magagamit lamang sa ilang mga pili. Ngunit ang karamihan sa mga lehitimong pamumuhunan ay makukuha ng sinumang may mga ipon upang mamuhunan. Minsan, ang pinakamahusay na pamumuhunan ay yung hindi mo ginagawa.
4

Pamimilit na Bumili

Pamimilit na Bumili

Ang mga manloloko ay dalubhasa sa mga taktika ng mataas na panggigipit sa pagbebenta at maaari kang mapapirma bago mo malaman ito. Maaari nilang sabihin sa iyo na walang oras upang humingi ng payo at kailangan mong mabilis na pumirma kung nais mong makapasok. Kung sa pakiramdam mo ay minamadali ka, hindi maaaring baguhin ang iyong isip, oumatras — tandaan, laging ayos lang na humindi.
5

Mga Tanong na Hindi Sinagot

Mga Tanong na Hindi Sinagot

Ang mga manloloko ay nagsisikap upang salansangin ang iyong mga likas na ugali sa mga kumplikadong dokumento at mga pag-aayos na tila lehitimo ngunit sa totoo ay wala talagang saysay. Maaari nilang bale-walain ang iyong mga katanungan at bumalik sa mga argumento na labis na kumplikado, hindi naaayon, at puno ng hindi maintindihang pag-uusap. Kung hindi mo ito maintindihan at hindi masagot ang iyong mga katanungan, maglakad na papalayo.

Protektahan ang Iyong Sarili mula sa Pandaraya

Palaging maglaan ng oras upang magsaliksik ng isang alok sa pamumuhunan, at ang taong nagbebenta nito, bago ka mamuhunan.

Suriin ang Pagpaparehistro

Gumawa ng isang pagsisiyasat sa background upang matiyak na ang kumpanya o tao na nagbebenta sa iyo ng isang pamumuhunan ay nakarehistro. Kung nakatagpo ka ng isang hindi nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan, serbisyo, o website, dapat mong tawagan ang BCSC upang iulat ito.

Saliksikin ang Pamumuhunan

Humingi ng Tulong

  • Kumuha o kumunsulta sa isang nakarehistrong tagapayo sa pamumuhunan.
  • Gumawa ng ilang malayang pag-aaral – mas maraming kaalaman na mayroon ka, mas mahusay na mga katanungan ang itatanong mo.

Iulat ang Kahina-hinalang Mga Pamumuhunan

  • Dalhin ang aktibidad ng kahina-hinalang pamumuhunan sa atensiyon ng BCSC. Maaari kang mag-ulat nang hindi nagpapakilala sa pamamagitan ng online na form ng reklamoo direktang makipag-ugnay sa amin.
  • Alalahaning itago ang mga tala kung sakaling kailangan mong gumawa ng isang reklamo o gumawa ng ligal na pagkilos.

Mga Katanungan sa BCSC

Ang kawani ng BCSC Katanungan ay maaaring makatulong sa iyo:

  • Siyasatin kung nakarehistro ang iyong tagapayo ng pamumuhunan.
  • Kilalanin ang pansamantalang kumokontrol na samahan na responsable sa pangangasiwa ng isang kumpanya ng pamumuhunan.
  • Pagsasaliksik sa isang pampubliko o pribadong kumpanya.
  • Maunawaan ang isang utos sa paghinto ng kalakalan o iba pang pang-administratibong parusa na ipinataw ng BCSC.
  • Matukoy kung ang mga lumang sertipiko ng stock ay may halaga.
  • Magrehistro ng isang reklamo tungkol sa isang kumpanya o indibidwal sa loob ng hurisdiksyon ng BCSC.

Kung ang BCSC Contact Centre ay hindi ang naaangkop na pangkat upang hawakan ang iyong pagsusumite, ipinapadala namin ang iyong mga tawag sa tamang dibisyon ng BCSC o ibang ahensya para sa pag-follow up.

Pormularyo ng Reklamo sa Online

Sinisiyasat ng BCSC ang mga reklamo tungkol sa pagbebenta, rekomendasyon, o pagmemerkado ng mga seguridad sa British Columbia.

Kapag nag-ulat ka ng isang pagkakataon sa pamumuhunan na alam mo o pinaghihinalaang hindi tama, binibigyang-kakayahan mo ang BCSC upang siyasatin ang bagay na ito. Ang maling paggawa sa mga industriya ng seguridad o pamumuhunan ay maaaring magsama ng mga hindi rehistradong tao o mga negosyong nag-aalok ng mga produkto ng pamumuhunan, isang tao o negosyo na bumibili at nagbebenta ng mga seguridad gamit ang iyong pera nang walang pahintulot, advertising ng “insider” na pamumuhunan o “mainit na mga tip”, at marami pa.

Maaari kang mag-file ng isang reklamo nang hindi nagpapakilala sa pamamagitan ng pag-click sa pindutan sa ibaba.

Crypto Quiz

Test Your Crypto Asset Knowledge.

i
This quiz is designed to introduce you to the basics of crypto assets. It is not intended to provide investment or financial advice, and should not be relied upon as a substitute for such advice.
1
QUESTION 1/10

Cryptocurrencies and blockchain are the same thing.